Thị trường thương mại điện tử tăng trưởng mạnh mẽ

Theo số liệu từ Bộ Công Thương, năm 2024, quy mô thị trường thương mại điện tử (TMĐT) Việt Nam đã vượt mốc 25 tỷ USD, tăng 20% so với năm trước. TMĐT hiện chiếm khoảng 9% tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng cả nước, đưa Việt Nam vào Top 5 quốc gia có tốc độ phát triển TMĐT nhanh nhất thế giới.

Tuy nhiên, bên cạnh sự phát triển “nóng” của ngành, nguồn nhân lực thương mại điện tử Việt Nam lại đang bộc lộ nhiều điểm nghẽn nghiêm trọng, trở thành một nút thắt lớn cản trở sự bứt phá và phát triển bền vững.

Thiếu hụt nhân lực thương mại điện tử chất lượng cao

Theo bà Lê Hoàng Oanh – Cục trưởng Cục TMĐT và Kinh tế số (Bộ Công Thương), nguồn nhân lực chất lượng cao luôn là một thách thức lớn đối với TMĐT Việt Nam. Ngành này đòi hỏi kiến thức liên ngành bao gồm kinh tế, công nghệ thông tin, quản trị kinh doanh và ngoại ngữ. Trong khi đó, các chương trình đào tạo chính quy vẫn còn hạn chế cả về số lượng lẫn chất lượng.

Khảo sát từ Cục TMĐT và Kinh tế số cho thấy, chỉ khoảng 30% nhân lực TMĐT được đào tạo bài bản. Phần lớn còn lại là tự học, chuyển ngành từ các lĩnh vực khác như marketing, IT, hoặc kinh doanh truyền thống. Điều này gây khó khăn trong việc đảm bảo năng lực chuyên môn và hiệu quả vận hành thực tế.

Cung không đủ cầu: khoảng cách lớn giữa đào tạo và nhu cầu thị trường

Theo Hiệp hội TMĐT Việt Nam (VECOM), hiện nay chỉ có 36/500 trường đại học, cao đẳng đào tạo chuyên ngành TMĐT và khoảng hơn 50 trường có giảng dạy học phần liên quan. Mỗi năm, Việt Nam chỉ đào tạo được khoảng 10.000 – 15.000 sinh viên ngành TMĐT, trong khi nhu cầu tuyển dụng của thị trường cao gấp hàng chục lần.

Ông Đỗ Hữu Hưng – CEO Accesstrade Việt Nam ví von: “Nếu mỗi doanh nghiệp trên Shopee chỉ cần một người quản lý gian hàng, thì Việt Nam cần 30 năm mới có đủ nhân lực đáp ứng”.

Không chỉ các sàn TMĐT mà doanh nghiệp truyền thống cũng đang chuyển dịch số, tạo thêm áp lực lên bài toán nhân lực ngành này.

Giải pháp phát triển nguồn nhân lực TMĐT Việt Nam

Để giải quyết vấn đề thiếu hụt nhân lực, VECOM cho rằng cần kết nối chặt chẽ giữa nhà trường – doanh nghiệp – cơ quan quản lý nhà nước. Đặc biệt, cần đẩy mạnh việc đào tạo thực tiễn, giúp sinh viên tiếp cận sớm với công nghệ và quy trình vận hành TMĐT thực tế.

Các giải pháp cụ thể bao gồm:

  • Tăng cường học phần ứng dụng như xây dựng website TMĐT, quản trị chiến dịch quảng cáo số, livestream bán hàng,…

  • Kết hợp đào tạo lý thuyết và thực hành thông qua chương trình thực tập, kiến tập tại doanh nghiệp.

  • Phát triển đội ngũ giảng viên và giáo trình theo xu hướng TMĐT toàn cầu.

  • Thành lập mạng lưới các cơ sở đào tạo TMĐT và liên minh các CLB sinh viên TMĐT – Kinh tế số nhằm thúc đẩy cộng đồng đào tạo sôi động và bền vững.

Nỗ lực từ Bộ Công Thương và các tổ chức liên quan

Trong giai đoạn 2022 – 2025, Cục TMĐT và Kinh tế số đã phối hợp với Amazon Global Selling triển khai sáng kiến “TMĐT xuyên biên giới: Kỷ nguyên bứt phá”. Nhiều chương trình đào tạo thực hành được tổ chức tại các địa phương, giúp nâng cao năng lực đội ngũ làm TMĐT từ gốc.

Bên cạnh đó, 47% các trường đại học đã bắt đầu triển khai học phần TMĐT, trong đó có 40 trường đào tạo ngành chính quy. Nhiều địa phương cũng xây dựng chiến lược phát triển TMĐT, trong đó nguồn nhân lực được coi là trung tâm chiến lược.

Đầu tư cho nguồn nhân lực – Chìa khóa phát triển kinh tế số

Theo định hướng đến năm 2030, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục đẩy mạnh việc:

  • Cập nhật chương trình đào tạo ngành TMĐT.

  • Phát triển đội ngũ giảng viên có chuyên môn cao.

  • Kết nối hệ sinh thái giáo dục – doanh nghiệp.

  • Hỗ trợ sinh viên thực hành và làm việc thực tế.

Việc đầu tư bài bản vào nguồn nhân lực thương mại điện tử Việt Nam không chỉ giúp ngành TMĐT phát triển bền vững, mà còn nâng cao khả năng cạnh tranh cho doanh nghiệp Việt trên thị trường quốc tế, đưa đất nước tiến nhanh hơn vào nền kinh tế số.